زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

آب انگور




آب انگور به معنی عصاره انگور می‌باشد که از فشردن آن بدست می‌آید و از آن در باب‌های طهارت، تجارت، رهن، اطعمه و اشربه، غصب و حدود بحث شده و احکامی وضعی و تکلیفی بر آن مترتّب گشته است.


۱ - حکم وضعی


آب انگور پیش از جوشیدن و نیز پس از آن و بخار شدن دو سوم آن، پاک است، لیکن در پاک بودن آن پس از جوشیدن و پیش از بخار شدن دو سوم آن و نیز پس از بخار شدن آن به غیر آتش، مانند آفتاب اختلاف است.
[۱] طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۲۷۳.    
اگر آب انگور پس از جوشیدن سرکه شود، پاک است.
[۲] محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۱، ص۱۸۰.    

گرو گذاشتن آب انگور صحیح است، لیکن اگر شراب شود، از رهن خارج می‌گردد.
[۳] محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۵، ص۶۱.    
اگر کسی آب انگور را غصب کند و در دست او شراب گردد، ضامن مثل یا قیمت آن است.
[۴] محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۶، ص۲۹۱.    


۲ - حکم تکلیفی


به قول مشهور فروش آب انگور به کسی که فروشنده می‌داند او شراب درست می‌کند، مکروه است، امّا در صورتی که فروشنده به این قصد بفروشد و یا در متن عقد شرط شده باشد، حرام است.
[۵] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۳۰-۳۱.    
[۶] انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، ج۱، ص۱۲۹.    
جواز خرید و فروش آب انگور بعد از جوشیدن و پیش از بخار شدن دو سوم آن، مورد اختلاف است.
[۷] انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، ج۱، ص۶۱.    
نوشیدن آب انگور پیش از جوشیدن و نیز پس از بخار شدن دو سوم آن به وسیله آتش جایز است؛ امّا، پس از جوشیدن و پیش از بخار شدن دو سوم، حرام است. جواز نوشیدن آب انگور پس از بخار شدن دو سوم آن به غیر آتش، مورد اختلاف است.
[۸] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۱۳-۲۰.    
[۹] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۷۶.    
[۱۰] طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۴۶    
به قول مشهور حد نوشیدن آب انگور جوشیده، حدّ شراب (هشتاد تازیانه) است.
[۱۱] خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، ج۱، ص۲۷۱.    


۳ - دیدگاه امام خمینی


به عقیده امام خمینی (قدّس‌سرّه) « عصیر عنبی (عصاره انگور) در صورتی‌که خود به خود نشیش پیدا کند و بجوشد یا به وسیله آتش به جوش آید، حرام است.»
[۱۲] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۸، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۱۹.    
ولی نجس شدن آن بستگی به این دارد ‌که خود به خود جوش آمده و مسکر باشد و یا به واسطه آتش و خورشید.

۳.۱ - جوشیدن با آتش و خورشید


رفتن و کم شدن دو سوم آب‌ انگور به وسیله آتش یا خورشید در صورتی‌که توسط آن‌ها جوش آمده باشد - بنابراین که با جوش آمدن نجس شود - پاک کننده ثلث باقی‌مانده است و قبلاً گذشت که بنابر اقوی (اصلاً نجس نبوده و) پاک می‌باشد، پس کم شدن دو سوم آن فقط در حلال شدن آن مؤثر است.
[۱۳] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳۷، کتاب الطهارة، فصل فی المطهرات.    


۳.۲ - خود به خود جوشیدن


آب انگور (عصاره انگور) در صورتی‌که خود به خود نشیش پیدا کند و بجوشد حرام است
[۱۴] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۸، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۱۹.    
و «چنانچه احراز شود که با این جوش آمدن مست‌کننده شده است نجس می‌باشد و با کم شدن دو سوم آن، پاک نمی‌شود، بلکه باید منقلب به سرکه شود تا پاک گردد. و در صورتی‌که مسکر شدن آن مشکوک باشد، محکوم به طهارت است.»
[۱۵] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳۷، کتاب الطهارة، فصل فی المطهرات.    


۳.۳ - آب درون حبه انگور


آبی که در درون حبّه انگور است ظاهراً در حکم عصاره انگور می‌باشد؛ پس اگر خود به خود یا به وسیله آتش بجوشد حرام می‌باشد. البته مادامی‌که جوشش آن، احراز نشود حکم به حرمت آن نمی‌شود، پس اگر یک حبّه انگور به درون دیگی که می‌جوشد، بیفتد و در آب جوشان، بالا و پایین رود، مادامی‌که جوشش آن معلوم نشود حرام نمی‌باشد و مجرد آنچه‌که ذکر شد، موجب جوشیدن درون حبه نمی‌باشد.
[۱۶] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۰.    


۳.۴ - شرایط ذهاب ثلثین


ظاهر آن است که حرمت آنچه ‌که خود به خود به جوش آمده از اقسام عصیری که گفتیم حرام است، بر طرف نمی‌شود مگر اینکه سرکه شود مانند شراب؛ زیرا شراب فقط وقتی حلال می‌شود که با انقلاب، سرکه شود و ذهاب دو ثلث در آن نتیجه‌ای ندارد. و اما حرمت آنچه‌ که به وسیله آتش و مانند آن به جوش آمده، با ذهاب دو ثلث آن، برطرف می‌گردد و احتیاط (واجب) آن است که ذهاب دو ثلث آن، به وسیله آتش یا با چیزی باشد که آن را به جوش آورد، نه با هوا و طولانی بودن مکث آن. البته ذهاب دو ثلث آن لازم نیست که در حال جوشیدن آن باشد بلکه ذهاب دو ثلث در صورتی‌که منتسب به آتش باشد - ولو به ضمیمه آنچه ‌که بعد از جوشیدن و قبل از آن‌که سرد شود، از آن کم می‌شود - کافی است؛ پس اگر آب‌ انگور در دیگی باشد که روی آتش است و بجوشد تا آن‌که نصف آن - سه ششم آن - برود سپس دیگ را روی زمین قرار دهد و قبل از آن‌که سرد شود یک ششم دیگر آن به وسیله بالا رفتن بخار برود در حلال بودن آن کفایت می‌کند.
[۱۷] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۰.    

و «اگر مقداری آب انگور نجوشیده روی آب انگوری که می‌جوشد، قبل از ذهاب دو ثلث آن، ریخته شود، واجب است که دو ثلث مجموع آنچه ‌که از آب انگور اول، باقی مانده با آنچه ‌که مرتبه دوم روی آن ریخته شده، برود و آنچه ‌که ابتدا از آب انگور اولی رفته حساب نمی‌شود؛ پس اگر در دیگ نُه رطل آب انگور باشد و بجوشد تا اینکه سه رطل آن برود و شش رطل باقی بماند سپس نه رطل دیگر روی آن بریزد و پانزده رطل گردد، واجب است که بجوشد تا ده رطل برود و پنج رطل باقی بماند و رفتن نه رطل و باقی ماندن شش رطل آن کفایت نمی‌کند. البته اصل این کار خلاف احتیاط است، پس احتیاط (مستحب) آن است که هر کدام آن‌ها جداگانه پخته شود اگرچه آنچه ‌که ذکر کردیم وجهی دارد.»
[۱۸] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۸۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۵.    


۳.۵ - عدم کفایت شیره شدن آب انگور


اگر آب انگور جوشان قبل از آن‌که دو ثلث آن از بین برود، شیره شود بنابر احتیاط (واجب)، در حلال بودن آن کافی نیست.
[۱۹] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۸۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۳.    


۳.۶ - جوشیدن آب انگور مخلوط با آب


اگر آب انگور با آب مخلوط شود سپس بجوشد و دو ثلث مجموع آن‌ها برود در حلال بودن آن اشکال است، مگر اینکه معلوم شود که دو ثلث آب انگور هم رفته است.
[۲۰] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۸۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۴.    


۴ - پانویس

 
۱. ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۲۷۳.    
۲. ↑ محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۱، ص۱۸۰.    
۳. ↑ محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۵، ص۶۱.    
۴. ↑ محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۶، ص۲۹۱.    
۵. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۳۰-۳۱.    
۶. ↑ انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، ج۱، ص۱۲۹.    
۷. ↑ انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، ج۱، ص۶۱.    
۸. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۱۳-۲۰.    
۹. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۷۶.    
۱۰. ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۴۶    
۱۱. ↑ خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، ج۱، ص۲۷۱.    
۱۲. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۸، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۱۹.    
۱۳. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳۷، کتاب الطهارة، فصل فی المطهرات.    
۱۴. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۸، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۱۹.    
۱۵. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳۷، کتاب الطهارة، فصل فی المطهرات.    
۱۶. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۰.    
۱۷. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۰.    
۱۸. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۸۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۵.    
۱۹. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۸۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۳.    
۲۰. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۸۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول:فی غیر الحیوان، مسالة ۲۴.    


۵ - منبع


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۹۱.    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.


رده‌های این صفحه : احکام خوردنی و آشامیدنی ها | احکام نجاسات | انگور | دیدگاه های فقهی امام خمینی | مباحث فقهی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.